Tự động hóa kho hàng tại Việt Nam: Hiệu quả, Tăng trưởng, và Sự chuyển dịch trong lao động

Điểm qua Thị trường lao động Việt Nam

Trước tiên, cần nhìn lại tình hình lực lượng lao động. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) chỉ ra rằng: Việt Nam có tỷ lệ thất nghiệp rất thấp, chỉ 2%, thấp hơn mức trung bình toàn cầu. Tuy nhiên, có những ngành tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng, đặc biệt là trong các lĩnh vực logistics (*1), công nghệ thông tin (*2), sản xuất (*3) và xây dựng (*4) trong số những ngành khác. Tình trạng thiếu hụt này ngày càng nổi bật ở phía bắc, với nhiều công ty nước ngoài ghi nhận những khó khăn trong việc tuyển dụng lao động trong ngành sản xuất (*5).

Những lợi ích kho tự động mang đến cho thị trường Việt Nam

1. Hiệu quả & An toàn
Cùng với những thay đổi trong các ngành hàng và quy trình làm việc, tự động hóa hiện được đánh giá rằng có thể mang lại hiệu quả cao hơn & an toàn hơn trong một loạt các hoạt động kho hàng và nhà máy - như chọn hàng, phân loại, lưu trữ, vận chuyển, cung cấp phụ tùng, xử lý hàng WIP (hàng bán thành phẩm). Điển hình như, kho hàng tự động có thể giảm bớt nhu cầu sử dụng xe nâng, không yêu cầu công nhân di chuyển quanh khu làm việc, nhờ đó giảm thiểu được rủi ro, nguy hiểm tiềm tàng. Trong một báo cáo về robot công nghiệp - an toàn sức khỏe người lao động, có thông tin rằng: robot đã giúp giảm tỷ lệ thương tật lao động hàng năm với tỷ lệ khoảng 1,2 vụ mỗi 100 công nhân (*6).

2. Tạo ra việc làm trong các lĩnh vực công nghệ cao

Việc triển khai và vận hành kho tự động đòi hỏi kỹ năng chuyên môn trong các lĩnh vực như phần mềm, phần cứng và công nghệ tự động hóa. Các ngành nghề trong phát triển phần mềm, kỹ thuật hệ thống và bảo trì thiết bị đang phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự thay đổi này. Như đã đề cập ở trên, nhiều ngành tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động, và những công việc công nghệ cao này mang lại cơ hội rất cần thiết cho những người lao động có tay nghề, đồng thời giảm bớt tình trạng thiếu hụt lao động mà đất nước đang gặp phải.

3. Chuyển hóa công việc thủ công thành các vị trí chuyên môn và có tính tương hỗ
Tự động hóa có thể thay thế một số công việc lao động thủ công, nhưng điều quan trọng là cần hiểu rằng: công việc không biến mất - chúng đang được chuyển hóa. Kho tự động giúp giảm thiểu tình trạng thiếu lao động trong các kho hàng truyền thống bằng cách giảm bớt nhu cầu thực hiện các công việc lặp đi lặp lại như chọn hàng, phân loại, kiểm tra và đóng gói. Điều này tạo ra một môi trường có thể cung cấp cơ hội cho công nhân nâng cao kỹ năng, và chuyển sang các vị trí có giá trị hơn trong công nghệ và quản lý. Sự chuyển hóa này nâng cao chất lượng công việc và mở ra hội được hưởng mức lương cao hơn, với kỹ năng cao hơn. Hơn nữa, trong nhiều trường hợp, tự động hóa vẫn tạo ra cơ hội cho những công nhân có kỹ năng còn chưa cao, giúp họ làm việc hiệu quả hơn ngay từ ngày đầu tiên. Ví dụ, các trạm chọn hàng giao-đến-tận-tay, nơi hệ thống tương hỗ làm việc với công nhân, bằng cách mang hàng trực tiếp đến cho họ.

4. Thúc đẩy tăng trưởng trong ngành logistics và chuỗi cung ứng

Việc sử dụng kho tự động đang thúc đẩy sự tăng trưởng trong ngành logistics và chuỗi cung ứng của Việt Nam. Đối với vấn đề tăng năng suất và tối ưu hóa quy trình vận hành, thì tự động hóa sẽ giúp giảm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ. Theo Bộ Công Thương Việt Nam, ngành logistics đã đạt mức tăng trưởng hàng năm từ 14-16%, một phần trong số đó có thể được đóng góp nhờ những tiến bộ như tự động hóa (*7). Khi ngành này phát triển, cơ hội việc làm trong các lĩnh vực liên quan như bảo trì thiết bị, quản lý kho hàng và hỗ trợ CNTT cũng ngày càng gia tăng.

Những thách thức cần giải quyết để thuận lợi khi chuyển đổi

1. Lo ngại về nguy cơ mất việc làm

Một trong những mối quan tâm phổ biến quanh chủ đề tự động hóa là nguy cơ mất việc làm. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, 41% các công ty trên toàn cầu có kế hoạch giảm lực lượng lao động vào năm 2030 do sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) (*8). Mặc dù một số công việc thủ công có thể bị giảm bớt, nhưng song song với điều này là cơ hội cho người lao động chuyển sang các công việc tạo ra giá trị cao hơn, được công nghệ hỗ trợ. Tự động hóa không hoàn toàn xóa bỏ công việc - mà nó giúp chuyển hóa công việc. Hơn nữa, như đã đề cập, nhiều hệ thống tự động hỗ trợ tối ưu người dùng, nơi ngay cả những công nhân có kỹ năng chưa cao cũng có thể tương tác ngay từ ngày đầu tiên. Đồng thời, thông qua việc nâng cao kỹ năng và đào tạo lại, người lao động có thể đảm bảo rằng họ vẫn duy trì sự phù hợp trong thị trường lao động đang thay đổi.

2. Đào tạo lại lực lượng lao động cho kỷ nguyên kỹ thuật số
Một trong những thách thức lớn khi áp dụng tự động hóa là đảm bảo rằng lực lượng lao động được trang bị những kỹ năng cần thiết để hoạt động trong môi trường công nghệ cao (*9). Đào tạo lại công nhân để thích nghi với các công nghệ mới là yếu tố then chốt để tối đa hóa lợi ích từ kho hàng tự động. Bằng cách cung cấp các chương trình đào tạo và xây dựng văn hóa học tập liên tục, chính phủ và doanh nghiệp có thể trao quyền cho công nhân phát triển trong các vai trò tiên tiến hơn (*10). Khoản đầu tư này vào phát triển lực lượng lao động không chỉ mang lại lợi ích cho từng công nhân mà còn nâng cao tính cạnh tranh của toàn bộ ngành logistics.

3. Chi phí đầu tư ban đầu và khả năng tiếp cận

Tuy nhiên, tự động hóa không nhất thiết phải đi ngay theo một hướng toàn diện. Doanh nghiệp có thể bắt đầu từ quy mô nhỏ - dù là một hệ thống chọn hàng, phần mềm quản lý kho, một lối đi AS/RS đơn lẻ, hay một giải pháp nào đó – rồi mở rộng dần theo thời gian. Một đơn vị cung cấp tự động hóa đáng tin cậy có thể giúp xác định điểm bắt đầu phù hợp, tùy chỉnh giải pháp theo nhu cầu và ngân sách của doanh nghiệp. Bằng cách tiếp cận theo từng bước, SMEs có thể dần dần nâng cao hiệu quả, giảm thiểu các thách thức về vấn đề lao động, tạo tiền đề hỗ trợ cho các hoạt động vận hành triển khai về sau mà không gặp phải chi phí đầu tư lớn ngay từ đầu.

Ứng dụng tự động hóa để tăng cường hiệu quả và xây dựng lực lượng lao động mạnh mẽ

Tự động hóa mang lại nhiều lợi ích về năng suất và an toàn. Hơn nữa, mặc dù tự động hóa trong kho hàng có thể thay thế một số công việc thủ công, nhưng nó cũng mở ra vô vàn cơ hội mới trong các lĩnh vực công nghệ cao và chuyển hóa ngành logistics theo hướng tích cực. Bằng cách hỗ trợ công nhân thông qua các chương trình đào tạo lại và xây dựng văn hóa học tập suốt đời, các doanh nghiệp và chính phủ Việt Nam có thể đảm bảo rằng lực lượng lao động sẽ thích nghi với sự thay đổi và phát triển công nghệ mạnh mẽ. Kho tự động không chỉ là một xu hướng công nghệ; mà còn là chất xúc tác để tạo ra một lực lượng lao động có kỹ năng, linh hoạt và thúc đẩy đất nước hướng tới một tương lai thịnh vượng và bền vững.

Tâm Phạm

Senior Sales Engineer, Daifuku Intralogistics Việt Nam
Ms. Tâm Phạm gia nhập Daifuku vào năm 2019, hiện là Senior Sales Engineer của Daifuku Intralogistics Việt Nam. Tâm tốt nghiệp chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, và đã gắn bó với Daifuku Việt Nam ngay từ những ngày đầu mới thành lập tại Việt Nam.